505. Bužimska viteška brigada: Neprobojni bedem Krajine

Po otpočinjanju otvorene agresije na Republiku Bosnu i Hercegovinu, a na osnovu Odluke Predsjedništva BiH o osnivanju i zadacima kriznih štabova u Bužimu je 04.04.1992.godine održan ZBOR GRAĐANA na kojem su bili prisutni i odbornici Skupštine SDA Bužim na kojem je jednoglasno donesena ODLUKA o osnivanju GLAVNOG KRIZNOG ŠTABA za područje bužimskog područja. GKŠ je od dana osnivanja bio u stalnom zasjedanju, a jedan od prvih zadataka je bio formiranje jedinica TO , jedinica CZ, pomoćnih kriznih štabova i vojne policije.Prvi komandant ŠTO Bužim bio je Esad Velić,a načelnik štaba Izet Nanić. Osnovni zadatak GKŠ je bio ustrojavanje prvih jedinica TO, praćenje situacije na terenu i donošenje pravovremenih odluka u cilju zaštite naroda i teritorije R BiH. 23. jula 1992.

21.aprila 1992.godine napadnuta je Bosanska Krupa od strane srbočetničkog agresora, a u tim borbama aktivno učešće su uzele i već formirane jedinice sa područja Bužima,Cazina i Velike Kladuše.Prvog dana napada agresor nije uspio ostvariti svoj cilj zbog jakog otpora pripadnika TO i jedinica policije, ali nedostak naoružanja, municije i slab nivo organizovanja primoralo je snage TO i jedinica policije na prelazak na lijevu obalu rijeke Une gdje su konsolidirani i utvrđeni položaji, te zaustavljeno napredovanje agresora u pravcu Cazina i Bužima.Ipak agresor nije uspio u svom konačnom cilju, a svoje prvo ratno iskustvo stekli su i pripadnici PDV i TO iz Bužima.Paralelno s napadom na Bosansku Krupu agresor je otpočeo sa napadima u zoni Združenog odreda Zajednice mjesnih zajednica Bužima, čime je većina snaga ovog odreda bila vezana za svoje položaje tako da nije mogao biti upućen veći broj boraca na krupsko ratište.Ovdje treba posebno napomenuti odnos Okružnog štaba TO sa sjedištem u Bihaću koji je zahtijevao pomoć u ljudstvu od Komande TO Bihać za odbranu Bosanske Krupe.Obzirom da se očekivao napad agresora i na ovaj grad pomoć krupljanima je upućena samo u materijalno-tehničkim sredstvima i municiji. Pored prvih ratnih iskustava,došle su i prve žrtve , a ove borbe su razbijale uvjerenja da rata neće biti i da će sve proći mirno.Ljudi su dolazili do spoznaje da je agresija na BiH u toku i da to nisu trenutni događaji.Konačno se shvatilo da se mora krenuti sa bržom i efikasnijom organizacijom vojnih jedinica na cijeloj teritoriji bihaćkog Okruga.Ubrzano se krenulo sa tim aktivnostima što je počelo davati rezultate nakon formiranja prvih ustrojenih jedinica u svim općinama Okruga. Vrijeme nakon prvih vatrenih okršaja iskorišteno je za vojničko ustrojavanje jedinica TO, njihovo okrupnjavanje i stavljanje pod jedinstvenu komandu.

Komanda Okružnog štaba TO na čelu sa komandantom Hajrudinom Osmanagićem nije priznavala komandu Štaba TO Bužima i Glavni krizni štab Zajednice mjesnih zajednica i pored stalnog insistiranja, ali i pored veoma dobre organizacije i vojničkog ustrojstva kojeg su pokazali borci i starješine TO Bužim .U takvim uslovima bilo je veoma teško raditi na terenu, nije bilo materijalno tehničke pomoći , municije… Takvo stanje je potrajalo sve do augusta 1992.godine kada dolazi, po naredbi Štaba Vrhovne komande, do formiranja Unsko-sanske operativne grupe sa komandom u Bihaću i komandantom Ramizom Drekovićem. Komanda Unsko-sanske operativne grupe postupajući po naredbi Vrhovne Komande izdaje naređenje za formiranje brigada od dodatašnjih pripadnika TO Bužim.Nakon posjete komandanta USOG-e Ramiza Drekovića i k-danta jedinice za specijalne namjene Senada Šarganovića-Šargana komandi ŠTO Bužim izdana je usmena naredba i 15. augusta 1992.godine formirana je 105.BUŽIMSKA MUSLIMANSKA BRIGADA , a za komandanta brigade postavljen je Izet Nanić.Za njegove saradnike postavljeni su : Zijad Nanić,Meho Bašić,Fuad Kalauzović, Ibrahim Cinac,Abid Duraković,Remzija Ičanović,Husein Muratović, Ismet Balčinović, Nurija Bajrektarević, Hamdija Mustafić i Ismet Jusić.Jezgro ove jedinice činila su tri odreda TO Bužim, jedinica sa specijalne namjene “HAMZA” i PDV “GAZIJE”. Na dan formiranja brigada je imala 97 oficira, 140 podoficira i 1.250 boraca. Jedinica je bila naoružana lahkim pješadijskim naoružanjem i lovačkim oružjem različitih kalibara. 105.BUMB je imala zonu odgovornosti desno od sela Baštra i lijevo od sela Stabandža u dužini od oko 30 km uz državnu granicu sa R Hrvatskom (tzv.RSK).

Ako je bitka za Ćorkovaču ostala zabilježena kao prva velika pobjeda boraca Armije R BiH onda će “MUNJA 93” , po opsegu, umijeću, hrabrosti, sistemu rukovođenja i komandovanja i realizaciji u mnogome opredijeliti karakter borbe i 105.Bužimskoj donijeti jedan prepoznatljiv imidž. U svakom slučaju to su najbolje zaptamtili malobrojni preživjeli četnici koji su toga dana imali sreću i izvukli živu glavu. Akcija “MUNJA” je pripremana u strogoj tajnosti i samo su direktni učesnici znali pojedinosti, ali ne i sve što se akcije tiče.Sjećam se i danas da je pred samu akciju bilo govora da ni komanda tada već formiranog 5.Korpusa A R BiH nije znala za ovu operaciju. Za izvođenje napada formirano je šest borbenih grupa sa ukuono 360 boraca i starješina.Napad je otpočeo tačno u 06.00 sati 11.januara 1992.godine na potezu Ćorkovača-Nikolića glavica-Adamovića glavica – Landupi-škola Banjani – Kedića glavica (tt 450).Dvije borbene grupe ubačenu su na pravcu Kruška-Bulećeni .Iza četnički položaja ubačene su specijalne jedinice “HAMZE” i “GAZIJE” (ojačane odjeljenjem iz bosanskokrupske brigade) preko objekta Kurijen, južno od Kukuljice i na pravcu prema selu Bulećani sa osnovnim zadatkom da spriječe prolaz agresorskih interventnih snaga prema prednjem kraju odbrane, te sprečavanja povlačenja sa prednjeg kraja u dubinu teritorije.Ostvaren je planirani faktor iznenađenja jer su borbene grupe na znak jedinstveno i istovremeno udarile na sve vatrene tačke agresora, a ubacivanjem u zaleđe potpuno su odsječene četničke jedinice na prednjem kraju i statvljene u okruženje. Na prednjem kraju agresor je imao ojačani bataljon iz Novigradske brigade, dobro utvrđen i naoružan.Kada uzmemo u obzir činjenicu da je jedan dio boraca 105.BUKB u akciju krenuo sa desetak metaka i lovačkim naoružanjem, moramo se zapitati da li je moguće da 360 slabo naoružanih boraca može poraziti ojačani bataljon ??? Ako razmišljamo logikom vojnika koji primjenjuje šablonsku taktiku ratovanja onda je to nemoguće. Međutim, tajnost priprema, osposobljenost, veliki moral, faktor potpunog iznenađenja i odlučnost rezultirali su velikim uspjehom. Bliži zadatak je veoma brzo obavljen i uspostavljena je linija odbrane.Žestoke borbe su se vodile u rejonu Banjanske škole ,Kedića glavice, Lovrića ali i u dubini oko sela Bulećani. U borbama je poginulo oko 150 neprijateljskih vojnika, zarobljene značajne količine naoružanja i municije i četiri agresorska vojnika.Od ratnog plijena treba izdvojiti top ZIS 76 mm, PAT 20/3, PAT 20/1, dva minobacača 120 mm,sedam minobacača 60 mm, tri BST-a, oko 170 automatskih i poluautomatskih pušaka, granata različitih kalibara i municije. Posebno treba izdvojiti i silovite kontraudare srbočetničkih snaga koje su trajale sve do kraja mjeseca januara ali su hrabri borci 105.BUKB uspjeli obraniti zaposjednute položaje, pa je agresor odustao od te namjere već je nastavio sa granatiranjem naseljenih mjesta i prednjeg kraja naše odbrane. Dostignuti položaji se nisu mijenjali do slijedeće ofanzivne akcije ovih boraca. U ovim borbama poginulo je 17 naših boraca, 38 ih je ranjeno, a teško je ranjen jedan od najboljih komandanata bataljona Hasan Musić-Musa koji je podlegao zadobijenim ranama desetak dana kasnije u RMC Bihać.