Država je oduvijek bila prisutna i imala udjela u tržištu ponude i potražnje. Od primitivnih oblika društvenih zajednica, različitih oblika uprave kroz višegodišnju historiju do modernih demokratskih državnih uređenja. Uporedo sa prisustvom države i njenim uticajem na tržište postojala je ideja slobodne ekonomije, tržišnog liberalizma bez uplitanja države.
Dugo vremena, u praksi kapitalističkih država i ekonomskoj praksi vladalo je načelo liberalne ekonomije bez uplitanja države u ekonomske tokove. 1929 godine, pojavom „velike depresije“ koja je trajala do 1933, velike ekonomske krize su u potpunosti razbile iluzije o ekonomskom liberalizmu. Velika depresija nije bila dovoljna, pa se tokom sedamdesetih godina, pojavom stagflacije, istovremenim rastom inflacije i nezaposlenosti koja se pojavila tokom politike državnog intervencionizma, javljaju se novi pokreti i oblici ekonomskog liberalizma. Reinkarnacija slobodnog tržišta dovela je do velike svjetske krize u SAD-u 2007 godine.
Velika svjetska kriza u SAD-u je ponovo otvorila diskusije na temu da li je poželjnije slobodno tržište ili državni intervencionizam. Globalna ekonomija je uspjela izbjeći totalni krah, upravo zahvaljujući državnom intervencionizmu, a teoretičari zavjere će reći da su same države dovele do toga kako bi preuzele ulogu na tržištima lokalne i globalne ekonomije.
Ostavljajući po stranu svjetske korporacije, globalnu ekonomiju i njene institucije, fokusirajući se na jednu malu i siromašnu državu, postavljamo pitanje, da li je potreban državni intervencionizam ili slobodno tržište u Bosni i Hercegovini. Tranzicija iz komandne u tržišnu privredu u postkomunističkim društvima, u Bosni i Hercegovini još uvijek nije sprovedena u potpunosti, i nije se došlo do modela koji zadovoljava osnovne potrebe domaće privrede.
Bosna i Hercegovina je El-dorado za određene industrije, u pogledu izvozno orijentiranih industrija, s posebnim akcentom na proizvođačke industrije. Na perifernim rubovima Bosne i Hercegovine nalazi se pregršt inostranih kompanija koje poslovanjem u Bosni i Hercegovini samoj privredi ne doprinose mnogo. Velika stopa nezaposlenosti obezbjeđuje širok spektar jeftine radne snage, na izvozne proizvode se ne plaća PDV, plaća se isključivo porez na dobit od 10%, friziranjem izvještaja, amortizacije, i cjelokupnih rashoda, fiktivno zaduživanje kod sestrinskih firmi u inozemstvu, izvlačenje novca iz Bosne i Hercegovine, Bosni i Hercegovini ostavlja minimalne iznose uplaćene po osnovi poreza na dobit.
Izuzetno problematična situacija sa privredom i tržištem u Bosni i Hercegovini iziskuje mnogo složeniju analizu i kreiranje strategija za poboljšanje ambijenta i uslova poslovanja.
Osnovni korak koji je neophodan jeste relativan državni intervencionizam koji će intervenirati u interesu privrede. Uvođenje neto carinske efektivne zaštite za suficitarne oblasti privrede, konkretan primjer se ponajviše odnosi na uvoz vode, kako bi zaštitili domaće proizvođače, obezbjedili povoljnije cijene domaćih proizvoda, a samim tim i jačali domaću privredu. Podsticanjem pokretanja i oživljavanja deficitarnih industrija kako bi omogućili domaće proizvode, kako sirovine, materijala i gotovih proizvoda.
I treći, najvažniji korak neophodnog državnog intervencionizma jeste regulisanje međusobnih odnosa pravnih lica. Država izdaje dozvolu za poslovanje, i stoga polaže potpuno pravo na regulisanje poslovnih tokova. Uvođenjem prekršajne i krivične odgovornosti za neizmirivanje dugova kako prema državi tako i prema svakom pravnom subjektu prema kojem se ostvari dug. Bosna i Hercegovina je pored izvozno orijentiranih kompanija također El-dorado za prevarantske kompanije. Prisjetimo se jednog od najvećih privrednih skandala sa TUŠ-em, koji je osnovao TUŠ TRADE na koji su prebacili sve fakture za nabavljenu robu i ništa od toga nije plaćeno, preko stotinu manjih preduzeća koji su poslovali i ovisili isključivo od TUŠ-a su propali i bankrotirali, i svoja potraživanja nikada nisu naplatili.
Zaključak ovog kratkog osvrta bi glasio da je privredi Bosne i Hercegovine neophodan relativan državni intervencionizam, uvođenje neto carinske efektivne zaštite za suficitarne oblasti privrede kako bi se zaštitili domaći proizvođači. Poticanje razvoja deficitarnih industrija te regulacija međusobnih odnosa, konkretnije i efikasnije posredovanje u naplati potraživanja pravnih lica.
KOMENTARI