Da li podržavate da se 9. januar obilježava i slavi kao Dan Republike Srpske?”, bilo je referendumsko pitanje na referendumu o datumu proslave Dana Republike Srpske koji je održan 25. septembra 2016.
Većina izašlih na referendum je zaokružila potvrdan odgovor, a u godinama koje su uslijedile entitetske vlasti na čelu sa Miloradom Dodikom, bez obzira na to koju funkciju obnaša, predstavljale su 9. januar kao jedan od ultimatuma srpske politike u BiH.
Uoči ovogodišnjeg obilježavanja Dana Republike Srpske predsjednik entiteta Milorad Dodik rekao je kako ne postoji sila koja može spriječiti proslavu Dana Republike Srpske 9. januara.
Prijetio je Dodik i secesijom i „odgovarajućim mjerama“ ukoliko neko pokuša zabraniti proslavu 9. januara. Ispostaviće se da će Dodik morati da reaguje sam na sebe jer je upravo on predložio promjenu datuma proslave 9. januara.
„Na Svesrpskom saboru u Beogradu predložiću da Dan Republike Srpske bude Sretenje – 15. februar. Deveti januar će ostati Dan nastanka Republike Srpske“, naveo je dodik na platformi X uoči Sabora.
Ukoliko Dodik zaista ovaj put ne pogazi svoju riječ i centralnu manifestaciju proslave Dana RS-a pomjeri za mjesec dana, to bi se moglo tumačiti i kao odustajanje od spornog datuma, ali i kao poštivanje odluka Ustavnog suda BiH koji je do sada dva puta rekao kako je 9. januar neustavan praznik.
„Promena dana je samo prigodan izgovor da se ispoštuje zahtev međunarodne zajednice. Sve je kontraproduktivno kao i pozivati na referendum nakon sastanaka sa Putinom koji je najveći geopolitički gubitnik i završena priča. Uzdanje u Rusiju je preskupo koštalo srpski narod zadnjih 200 godina“, kaže za Buku analitičar iz Beograda Darko Obradović.
Novinar Miljan Kovač kaže da je jasno da je riječ o još jednoj Dodikovoj populističkoj najavi i ničemu više. Pompezno je, dodaje, najavljivan nekakav svesrpski sabor koji je trebao da se održi na pravoslavni Vaskrs, i tim povodom su odašiljane poruke da će tada biti donesene neke “odluke od istorijskog značaja za srpski narod s obje strane Drine”. Sabor je najavljen kao Dan D nakon kojeg ništa više neće biti isto, ali na kraju se sabor sveo na folklornu manifestaciju.
„Velike istorijske odluke su svedene na priču o novom prazniku u RS. Nije isključeno i da Dodik odnosno vlast u ovom entitetu i odustane od 9. janura, što su naravno odavno trebali učiniti, ali bio ima je potreban i taj neustavni praznik radi dizanja nacionalističkih tenzija. Sada kada pritisci međunarodne zajednice ne jenjavaju, Dodik je spreman i na poteze kojima bi pokazao da je on ipak za kompromis bilo koje vrste koji bi mu omogućio da nekako te pritiske ublaži i produži opstanak na vlasti“, kaže Kovač.
Zanimljivo je i što je novi datum Dana RS, entiteta koji je nastao 90-ih, određen 15. februar, na dan kada je počeo Prvi Srpski ustanak 1804.
„Moglo bi se reći i da je neobično da se Dodik nije sjetio nekog dana vezanog za istoriju srpskog naroda u BiH. Neke bune, ustanka, nego istorijskog događaja koji zapravo nema puno veze ni sa BiH, ni sa RS ni sa srpskim narodom u BiH. Ali preslikavanje Srbije na ove prostore, nije ništa novo, pa i pod cijenu mijenjanja istorije i samog srpskog naroda u BiH, iza koga se te politike stalno skrivaju“, kaže Kovač.
Urednik portala Politicki.ba Sead Numanović podsjeća na 3. stav člana 1 Ustava Republike Srpske: “Srbi, Bošnjaci i Hrvati, kao konstitutivni narodi, Ostali i građani, ravnopravno i bez diskriminacije učestvuju u vršenju vlasti u Republici Srpskoj”. Novi datum, smatra Numanović, je ponovo u suprotnosti sa Ustavom.
„Jedan datum iz ovakve ili onakve srpske historije zamijeniti s drugim nije i ne može biti ispunjavanje presude Ustavnog suda Bosne i Hercegovine jer, nije sporan datum, a nije ni sporno da entitet RS slavi svoj dan. Sporno je što je i 9. januar, kao i Sretenje, diskriminatorsko. Šta, na primjer, Hrvati imaju sa Prvim srpskim ustankom? Dakle, ovo je najtipičnije Dodikovo politikantstvo kako bi se održao kao “glavni Baja”. Kako je odustao od 9. januara, odustaće i od 15. februara…“, smatra Numanović.
Direktor bosanskog ogranka Balkanske istraživačke mreže Denis Džidić za Buku kaže da je malo vjerovatno da bi Dodik – koji koristi 9. januar kao neustavni dan za dalje stvaranje podjela, radikaliziranja narativa i mobiliziranja glasača – odustao od proslave tog dana.
„Najprije bih rekao da se radi o populističkoj izjavi koja ima za cilj stvaranja privida značaja svesrpskog sabora i jedinstva narativa srpskih lifera u RS i Srbiji. Za RS lidere, prevashodno Dodika, u interesu je da imaju što više ovakvih dana i rekao bih da ce se samo dodati datum markiranja dana državnosti Srbije, gdje će samo opet biti stvoren novi poligon za slanje političkih poruka“, kaže Džidić.
Bivši diplomata Slobodan Šoja u izjavi za Buku kaže da je ideja da umjesto 9. januara Dan Republike Srpske bude 15. februara, na državni praznik Republike Srbije, je formalno odlična, čak savršena ideja.
“Ne samo zato što bi se u budućnosti izbjegle sve mučne situacije i ustavne nedoumice oko ustavnog ili neustavnog karaktera devetog januara. Petnaesti februar je mnogo značajniji datum, jedan od velikih datuma srpske istorije. Ne zato što je počeo Prvi srpski ustanak, kako Dodik tumači, već zato što je toga dana 1830. godine donešen prvi i veoma napredni ustav Kneževine Srbije. Priča o nastanku ustava je veoma zanimljiva iz današnje perspektive pa ću vam je ispričati. Ustav je donešen poslije bune protiv Knjaza Miloša. Bune su u istoriji obično izbijale zbog nezadovoljstva i gladi, ali kad izbije buna zbog toga što su ljudi gladni pravde i zakonitosti, to je već odraz visoke društvene i istorijske svijesti. Pobunjenici nisu željeli svrgnuti ili ubiti knjaza već su, nošeni sviješću da je za jednu državu neophodno ustavno potčiniti suverena pravnim normama i uspostaviti pravičan odnos između vlasti i građana, od knjaza tražili da se jednim pravnim aktom – ustavom – zaštite lica i imovina, da se poštuje ugled svakog srpskog građanina, da se omoguće zakonski postupci u oblasti prava. Uzor i model za ustav bila je francuska Ustavna povelja iz 1814. Godine“, kaže Šoja.
Istovremeno, dodaje Šoja, ovaj prijedlog je samo dokaz da uvijek može biti gore.
„Jer iz neke bosanskohercegovačke perspektive bolji je 9. januar nego 15. februar jer izbor novog datuma simbolički sugeriše da postoji jedinstvo između Srbije i Republike Srpske kao jedne cjeline, zasad simbolične i duhovne, ali sutra možda i teritorijalne cjeline. U jednoj rečenici, o prijedlogu sve najbolje, o predlagačima sve najgore“, kaže Šoja.
Dodikovi signali sugerišu da odustaje od neustavnog praznika što je Ustavni sud BiH dva puta ocijenio jer 9. januar ne odražava volju sva tri naroda. Vjerski ili etnički praznik nije i ne može biti praznik svih građana Republike Srpske. Teško je vjerovati da bi i 15. februar mogao proći kao praznik svih građana. O tome neka odlučuju sudovi, onda kad se Dodik konačno odluči šta će i do kad slaviti.
KOMENTARI